नएउद्यमशुरूकरने,बढ़ाने,नईमशीनरीमेंनिवेशकरनेयाबुनियादीढांचेकोमजबूतकरनेकेलिएआर्थिकमददकीजरूरतहोतीहै।लघुउद्यमियोंकेलिएयहकाफीचुनौतीपूर्णकार्यहोताहै।लेकिन इस कार्य को व्यावसायिक ऋण आसान कर सकता है।इसतरहकेऋणकेलिएव्यवसायीकोबैंककेपासअपनीकोईसंपत्तिबंधकनहींरखनीपड़ती।हालांकि,कुछविशेषलोनहैंजिनमेंमशीनरीयाकच्चेमालकोसिक्योरिटीकेरूपमेंगिरवीरखाजाताहै।साथहीऐसेऋणकीब्याजदरेंप्राय:तयहोतीहैंमतलबकिपूरीभुगतानअवधिकेबीचब्याजदरनहींबदलती।यह ऋण चुकाने की अधिकतम अवधि पांच साल होती है।व्यवसायीअवधिपूर्वभीभुगतानकरकर्जसेसकताहै।ऐसे ऋण की अधिकतम धनराशि भी दो करोड़ रुपये तक है।
व्यावसायिक ऋण कई तरह के होते हैं।एकहैवार्षिकयाअर्धवार्षिकअवधिमेंटर्नओवरकेआधारपर।दूसरा है स्व रोजगार के लिए दिया जाने वाला।यहसभीकेव्यापारीयोंबीचसबसेलोकप्रियहैक्योंकिइसकेतहतबड़ीसंख्यामेंस्वरोजगारउद्यमियोंकेलिएलोनकाआवेदनकियाजाताहै।50000年ऋणकीराशिरुपयेसे10करोड़केबीचहोसकतीहै।ब्याजदरआवेदककेक्रेडिटप्रोफाइलपरऔरसंस्थानोंकेविवेकपरनिर्भरकरतीहै।व्यावसायिकऋणकीबढ़तीमांगकोदेखतेहुएछोटेऔरसफलव्यवसायकेलिएकईसब्सिडीऔरऋणयोजनाएंहैं।मुद्राऋणऔरप्रधानमंत्रीमुद्रायोजनाभीऐसीहीस्कीमेंहैं।
ऋण के लिए अच्छी व्यावसायिक योजना जरूरी
बैंकसेबिजनेसलोनचाहतेहैंतोएकविस्तृतप्लानतैयारकरें।दरअसल,बैंकयोजनादेखकरहीलोनदेनेकाफैसलाकरतेहैं।उन्हेयदिलगताहैकिकारोबारसेहोनेवालालाभइतनाहोगाकितयअवधिमेंबैंककाकर्जवापसचुकानेमेंसमर्थहोंगे,तभीलोनमंजूरकरतेहैं।ऐसेमेंसबसेपहलेऋणहासिलकरनेकेलिएएकविस्तृतव्यावसायिकयोजनातैयारकरनाजरूरीहै।इसकेबादजिसबैंकसेकर्जलेनाचाहतेहैं,उसेअपनीयोजनाबताएंऔरयकीनदिलाएंकिव्यवसायशुरूहोनेकेबादकर्जलौटानेमेंसमर्थहोंगे।
क्रेडिट रेटिंग भी है महत्वपूर्ण
व्यावसायिकऋणआसानीसेचाहतेहैंतोक्रेडिटरेटिंगएकमहत्वपूर्णपहलूहै।आपकोक्रेडिट/सीआइबीआइएलस्कोर650 - 900केबीचरखनाहोगा।सीआइबीआइएलस्कोर,जिसेट्रांसयूनियनसिबिलस्कोरकेरूपमेंभीजानाजाताहै,300से900तककीसंख्याहोतीहै।क्रेडिटस्कोरयहदर्शाताहैकिकिसीव्यक्तिकीवर्तमानआर्थिकस्तिथिक्याहै।सिबिलस्कोरअधिकहोनेपरलोनकाआवेदनस्वीकारहोनेकीसंभावनाबढ़जातीहै।
लघु कारोबारियों के लिए खास ऋण योजनाएं
1.महज 59 मिनट में पांच करोड़ तक का ऋण
सूक्ष्म,लघुऔरमध्यमउद्योगोंकेलिएऑनलाइन59मिनटकेभीतर05करोड़रुपयेतककाऋणलियाजासकताहै।योजनामेंऋणकीस्वीकृतिमें59मिनटलगतेहैं,जबकिऋणकीप्रक्रियापूरीहोनेमें8 - 10दिनलगतेहैं।ऋणप्रक्रियापूरीतरहसेऑनलाइनहैऔरआपदस्तावेजोंकोस्कैनकरकेपोर्टलपरअपलोडकरनेकेसाथआवेदनपत्रऑनलाइनजमाकरसकतेहैं।योजनामेंलिएगएऋणकीब्याजदरेंक्रेडिटरेटिंगऔरआपकेव्यवसायकीप्रकृतिकेअनुसारहोतीहैं।इसयोजनाकेतहतव्यवसायऋणकेलिएआवेदनकरनेकेलिएआपकेपासजीएसटीसत्यापन,आयकरविवरण,बैंकखाताविवरण,स्वामित्वसेसंबंधितदस्तावेजऔरकेवाईसीविवरणआदिहोनेचाहिए।योजनाकेबारेमेंअधिकजानकारीकेलिएआपसिडबी(सीआइडीबीआइ)केपोर्टलwww.psbloansin59minutes.comपर संपर्क कर सकते हैं।सूक्ष्म,लघुऔरमध्यमउद्योगोंकेलिएयहऋणयोजनासितंबर2018मेंलांचकीगईथी।
2.मुद्रा ऋण योजना
माइक्रोयूनिट्सडेवलपमेंटएंडरिफाइनेंसएजेंसी(मुद्रा)लोनदेशकेअधिकांशबैंकोंद्वाराअति——छोटे/छोटेऔरमध्यमव्यवसायों(एमएसएमइ)कोप्रदानकियागयाएकफंडहै।मुद्रा योजना के तहत, न्यूनतम 50000 रु。और अधिकतम 10 लाख प्रदान किए जाते हैं।मुद्रालोनयोजनाकेजरियेसरकारसुनिश्चितकरनाचाहतीहैकिपहलीबारउद्यमियोंयामौजूदाव्यवसायमालिकोंकोउचितफंडउपलब्धकरायाजाए।योजनाकेतहतऋणकोतीनश्रेणियोंमेंबांटागयाहै।पहली शिशु योजना है।इसकेतहतअधिकतमपचासहजाररुपयेतककालोनमिलताहै।इसकेअलावाक्रमश:किशोरवतरुणश्रेणीकेतहतपचासहजाररुपयेसेऊपरऔरपांचलाखतकवपांचलाखसेदसलाखतककालोनमिलताहै।
3.प्रधान मंत्री मुद्रा योजना
प्रधानमंत्रीमुद्रायोजनाकेतहतगैर——कृषिछोटेउद्यमोंऔरगैर——कॉर्पोरेटकंपनियोंको10लाखरू,तकलोनदियाजाताहै।मुद्रालोनयोजनाकोशिशु,किशोरऔरतरुणकेनामसेतीनश्रेणियोंमेंबांटागयाहै,जिसमेंप्राइवेटसेक्टरकेबैंकों,पब्लिकसेक्टरकेबैंकों,क्षेत्रीयग्रामीणबैंकोंआदिकेद्वारालोनदियाकियाजाताहै।
4.सिडबी की‘स्माइल’स्कीम
लघुउद्योगविकासबैंकऑफइंडियाद्वारालघुएवंमध्यमउद्योगोंकीस्थापनाकेलिएसॉफ्टलोनदियाजाताहै।स्कीममेंराजकीयप्रोत्साहनकेतौरपरन्यूनतम25लाखरुपयेकीधनराशिदीजातीहै।इसकेतहतमिलनेवालेऋणकेभुगतानकीअधिकतमअवधिदसवर्षहैजिसमें36महीनेकामोटाटोरियमपीरियडयानीलोनमिलनेउसकाभुगतानशुरूकरनेकासमयशामिलहै।इसऋणकेलिएमौजूदाविनिर्माणऔरसर्विससेक्टरकेसाथनएव्यवसायीभीआवेदनकरसकतेहैं।मौजूदाउद्यमोंकेविस्तारऔरनईपरियोजनाएंशुरूकरनेकेलिएइसयोजनाकेतहतकर्जदियाजाताहै।यह योजना 2015 में लांच हुई थी।
5.क्रेडिट गारंटी योजना
खुदराव्यापार,शैक्षणिकसंस्थानों,कृषि,स्वयंसहायतासमूहोंकोछोड़करनिर्माणयासर्विससेक्टरमेंलगेनएऔरमौजूदाएमएसएमइवप्रशिक्षणसंस्थानोंकेलिएक्रेडिटगारंटीएकअच्छीऋणयोजनाहै।क्रेडिटगारंटीयोजनाकेअंतर्गतकारोबारियोंकेलिएटर्मलोनऔरवर्किंगकैपिटलसुविधादोकरोड़तकहै।लघुउद्यमोंकोपांचलाखरुपयेतककेऋणपर85फीसदीतकक्रेडिटकीसुविधाहै।
6.स्टैंड अप इंडिया
स्टैंडअपइंडियायोजनाकेतहतअनुसूचितजाति,अनुसूचितजनजाति,पिछड़ावर्गऔरसभीवर्गकीमहिलाओंकोकारोबारकेलिएआर्थिकमदददीजातीहै।इसयोजनामेंविभिन्नवर्गकेलोगोंकोनयाकारोबारशुरूकरनेकेलिए10लाखरुपएसेलेकर1करोड़तककालोनदियाजाताहै।स्टैंडअपइंडियास्कीमकेतहतकमब्याजपरलोनदेनेकेसाथकारोबारशुरूकरनेकेदौरानपहले3सालतकटैक्सनचुकानेकीछूटमिलतीहै।इसकेबादइसपरबेसरेटकेसाथ3प्रतिशतकीदरसेब्याजलगताहै,जोकिटेन्योरप्रीमियमसेअधिकनहींहोसकता।कर्ज लौटाने की अधिकतम अवधि 7 साल हैं।कोई चाहे तो पहले भी अदायगी कर सकता है।इसमें मोरेटोरियम का समय 18 महीने का रहता है।इसकेलिएआवेदनकरनेवालेकीउम्रकमसेकम18सालहोनीचाहिए।
लघु व्यवसाय के ऋण के लिए पात्रता
- आवेदकस्वरोजगारकरनेवाला,मैन्यूफैक्चरर,खुदराविक्रेतायाव्यापारीहो
- न्यूनतम आयु 21 वर्ष और अधिकतम 65 वर्ष।यहसीमास्कीमोंकेअनुसारभिन्न——भिन्नभीहोसकतीहै।
- सालाना न्यूनतम टर्न ओवर 10 लाख रुपये हो
- बीते वर्ष में 2.5 लाख से अधिक आयकर जमा किया हो
- पांचसालव्यवसायसंचालनकाअनुभवहोऔरकमसेकमतीनसालव्यवसायचलनाचाहिए
आवश्यकदस्तावेज़
- पासपोर्ट साइज़ फोटो
- पहचानपत्र——आधारकार्ड,पासपोर्ट,वोटरआई——डी,ड्राइविंगलाइसेंस
- पताप्रमाणपत्र——मतदातापहचानपत्र,आधारकार्ड,आदि
- व्यवसाय के स्थान का प्रमाण पत्र
- पिछले 3 वर्षों से व्यवसाय का प्रमाण
- 6 महीने का बैंक स्टेटमेंट
- 3 साल का इनकम टैक्स रिटर्न
- सीए से प्रमाणित व्यवसायिक दस्तावेज
- ट्रेड लाइसेंस की कॉपी
- सेल्स टैक्स सर्टिफिकेट
- पार्टनरशिप डीड की सर्टिफाइड कॉपी
- जीएसटीरजिस्ट्रेशन
यह भी पढ़ें:
1)छोटेबिज़नेसव्यापारीकैसेकरेंअपनेस्टाफ़कोमैनेज吗?
2)बिज़नेस शुरू करने से पहले जान लें ये क़ानून
3)कैसे शुरू करें दुपट्टे का बिज़नेस?
4)कैसे दाखिल करें इनकम-टैक्स ऑनलाइन?पढ़िए स्टेप-बाई-स्टेप गाइड